Duingevoel

Mijn duingevoel is een opeenstapeling van ervaringen:

7 jaar. Met mijn vader wandelend van Kraantje Lek naar Zandvoort door de duinen over het Visserspad. Nou ja wandelen, de laatste honderden meters sleepte ik mij voort. Al dat zand waar ik doorheen moest lopen.

11 jaar. Logerend in Zandvoort. Munitievondst in de Kennemerduinen. Met gillende sirene brengen we de politie naar de vondst.

15 jaar. Fietsend vanuit Amsterdam naar Vogelenzang. Bezoek aan de bollenvelden en de Waterleidingduinen. De afstand die ik toen aflegde vind ik nog steeds indrukwekkend. Tijdens de terugtocht duw ik mijn buurmeisje.

19 jaar. De duinen van Terschelling - met de door ons studentendispuut georganiseerde Miss Terschelling verkiezing. De duinen van Schiermonnikoog tijdens de Kallemooi(vruchtbaarheids-) feesten. Ik wijd daar maar niet verder over uit.

Tien jaar later foto’s van Mineke, mijn vrouw, hoogzwanger tegen een duinhelling gelegen. En enige tijd later foto’s van mij met mijn dochter in een draagtuig. Met de duinen op de achtergrond.

Vele foto’s in de jaren daarna wanneer we, als deel van een verjaardagsviering, familie en vrienden op enkele wandeltochten door de duinen geleiden.
De duinen van het Noord-Hollands duinreservaat, waarvoor ik als gedeputeerde in Noord Holland van 1982 tot 1992 bestuurlijk verantwoordelijk ben.

Het is de tijd waarin ik door de informatie van de duinbeheerders steeds meer over de duinen te weten kom. De planten leer herkennen. De ecologische samenhang leer. De geleidelijke aantasting van de duinen gewaar wordt. Betrokken wordt in de beleidsmatige discussie over dynamisch duinbeheer. Het herstel van de natuurlijke processen.

Het is de tijd waarin ik leer dat de zo ruig en robuust aandoende duinen ook zo teer en kwetsbaar zijn. Dat een natuurlijke ontwikkeling van tientallen jaren, soms honderd jaar, door betreding van mensen in een jaar verstoord en vernietigd kan worden.

Het is ook de tijd waarin ik leer dat menselijk beheer van de duinen in het verleden niet altijd bijgedragen heeft aan het natuurlijke karakter van de duinen. Maar dat het ook behoorlijk veel overtuigingskracht vergt om het traditionele beheer te vervangen door een meer natuurlijk beheer. Wat zijn mensen toch gehecht aan gefixeerde situaties.

In Mijendel bij Den Haag heeft het toelaten van meer dynamiek in de duinen tot een ware volksopstand geleid. Volksopstand van de inwoners van Wassenaar, stelt u dat eens voor. Ik mag daar voorzitter zijn van de adviescommissie natuurbeheer.

Een dynamiek die in het verleden als vanzelfsprekend bij de duinen hoorde. Wandelende duinen, waarvan het zand voortdurend verplaatst werd door de wind. Een prachtig voorbeeld daarvan is de herontdekking van de Nehalennia tempels. In het begin van onze jaartelling werden deze tempels gebouwd aan de binnenzijde van de duinen, bij wat wij nu als Domburg kennen. In 1649 werden aan de zeezijde van de duinen de resten van de tempels ontdekt. De duinen waren in 1600 jaar over de tempels heen geblazen, als het ware over de tempels heen gewandeld.

Deze dynamiek was in die tijd vanzelfsprekend, maar zou nu tot paniek reacties leiden. Duinen moeten gefixeerd worden, de natuurlijke ontwikkeling, de dynamiek beteugeld. In de economie raken we in de stress als er sprake is van stagnatie. In het duinen- en dijkbeheer raken we in de stress als het idee van stagnatie en fixatie wordt verlaten en meer flexibiliteit in het beheer wordt geïntroduceerd. Maar goed dat is om Mulisch te citeren: ‘Voer voor psychologen “.

Toch is er een enorme groei in het besef dat de duinen een bijzondere natuurlijke waarde hebben. 75 jaar geleden waren de duinen nog de plaats waar tehuizen voor jeugdigen op goedkope grond werden gebouwd. Op afstand geplaatst op woeste grond. In Noord Holland werden de tehuizen voor zwakzinnigen in de duinen gevestigd. De zeelucht was immers zo goed voor de stakkers.
Daar denken we nu gelukkig anders over. Vanuit het welzijnsbeleid, maar nog meer vanuit het natuurbeleid. De duinen hebben in 75 jaar een bijna onaantastbare positie verworven. Geen projectontwikkelaar krijgt meer de kans om in de duinen recreatieprojecten te bouwen. Gelukkig maar, al ben ik er nog niet helemaal zeker van of alle bestuurders, ook de bestuurders in Zeeland de duinen volledig van aantasting willen vrijwaren.

Een enorme verandering in de duinbeleving. Van woeste grond naar uniek natuurgebied.
De toenemende kennis van het duingebied heeft ook tot een veranderde beleving geleid. Werden de duinen aanvankelijk vanuit een landschappelijke waarde beleefd en gewaardeerd.

Schilders en later fotografen hebben aan de visuele landschappelijke beleving de nodige stimulans gegeven. Het zijn daarna de biologen, hydrologen, geomorfologen en welke andere -logen daaraan toe te voegen zijn, die de aandacht voor de duinen als het ware verkleind hebben.
Het detail in het duin is een extra betekenis in de natuurwaarde van het duin. De noordhelling die een ander karakter heeft dan de zuidhelling, de vallei die andere kenmerken heeft dan de duintop. De vogels in de verschillende tijden van het jaar. De plantenwereld en de daarbij behorende insecten. Het oog voor het detail is het kenmerk van de ontwikkeling in de duinbeleving.

Dat wordt nog verscherpt als onze benadering van de duinen vergeleken wordt met het omgaan met de duinen elders in Europa. Als bestuurslid van de European Union of Coastal Conservation (EUCC).- eerder geheten de European Union of Dune Conservation en mede door mijn toedoen gewijzigd in EUCC.- ervaar ik hoe in Europa nog steeds zeer verschillend wordt omgegaan met ons uniek Europees natuurbezit.

Duinbeleving in de laatste honderd jaar is gegaan van veronachtzaming(woeste grond) naar waardering,
Van de landschappelijke waardering( mede door toedoen van schilders), van het weidse landschappelijke naar het natuurlijke detail. De bewondering van het duindetail waar ook Marinus van Dijke door gegrepen wordt. Het detail van het duin in de tijd. Geen momentopname sec maar de dynamiek in een reeks van momentopnames. Van Dijke geeft als kunstenaar weer wat in mijn ogen de ontwikkeling van de duinbeleving van de laatste jaren is. Dat maakt zijn werk voor mij zo boeiend.

Dat maakt naast het duinbezoek, waar ook in Europa en naast de vele boeken die ik over de natuur van de duinen in mijn boekenkast heb staan, een bezoek aan deze tentoonstelling de moeite waard. Ik wens u veel kijkgenot.

terug naar website>>>>